Εγκεφαλικό επεισόδιο

Ισχαιμικό εγκεφαλικό

Όταν φράξει ένα αγγείο του εγκεφάλου από ένα θρόμβο αίματος ή άλλο αίτιο, τότε επηρεάζεται η ομαλή παροχή αίματος στον εγκέφαλο. Ο νευρικός ιστός ανέχεται διακοπή της κυκλοφορίας μόνο για λίγα δευτερόλεπτα. Μετά η βλάβη γίνεται μη αναστρέψιμη και το τμήμα αυτό του εγκεφάλου έχει πλέον υποστεί ισχαιμικό επεισόδιο, με αποτέλεσμα διαταραχές της ομιλίας, της όρασης, της κινητικότητας, της αισθητικότητας, της αντίληψης της θέσης του σώματος στο χώρο και άλλα, ανάλογα με τη θιγόμενη περιοχή του εγκεφάλου. Τα νευρικά κύτταρα όταν καταστραφούν δεν αντικαθίστανται. Αν απομείνει επαρκής λειτουργικός ιστός μπορεί να επαναπρογραμματιστεί και να υπάρξει μερική αποκατάσταση των συμπτωμάτων. Μερικές φορές μπορεί το επεισόδιο να είναι τόσο βαρύ ώστε να προκαλέσει κώμα ή και θάνατο. Στις δυτικές κοινωνίες, το εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί το τρίτο αίτιο θανάτου μετά τα καρδιακά επεισόδιο και τον καρκίνο. Είναι συχνότερο στους άνδρες, αν και προκαλεί στις γυναίκες περισσότερους θανάτους από τον καρκίνο του μαστού.
Υπάρχουν βέβαια και τα παροδικά επεισόδια, διάρκειας λίγων δευτερολέπτων, μετά από τα οποία η λειτουργικότητα αποκαθίσταται πλήρως. Κι αυτά όμως έχουν μεγάλη κλινική σημασία και πρέπει να αξιολογούνται ανάλογα. Σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση εγκεφαλικού επεισοδίου παίζει και η χρόνια φθορά που προκαλεί η αρτηριοσκλήρωση, δηλαδή η εναπόθεση αθηρωματικών πλακών στα τοιχώματα των αγγείων.

Αιμοραγικό επεισόδιο

Το 85% περίπου των εγκεφαλικών είναι ισχαιμικά επεισόδια ενώ τα υπόλοιπα μπορεί να είναι αιμορραγικά, δηλαδή να οφείλονται σε ρήξη των αγγείων και σχηματισμό ενδοεγκεφαλικού αιματώματος, ή συνδυασμό φραγής και ρήξης αγγείου ή αγγείων.

Κύρια αίτια Εγκεφαλικού Επεισοδίου

Εκτός από τις αθηρωματικές πλάκες, που είναι συχνότερες στις καρωτίδες αρτηρίες (αριστερή και δεξιά), άλλα αίτια αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ιδίως αιμορραγικού είναι τα ανευρύσματα, οι αγγειακές δυσπλασίες, η ανεπαρκώς ρυθμιζόμενη υπέρταση και άλλα. Παράγοντες όπως το κάπνισμα προκαλούν με έμμεσο τρόπο ισχαιμικά επεισόδια, με πολλούς μηχανισμούς, όπως αυτοί που σχετίζονται με την αυξημένη αθηρωμάτωση και την κακή οξυγόνωση του αίματος.

Ανεύρυσμα εγκεφάλου

Ανεύρυσμα σημαίνει παθολογική φυσαλίδα ή σάκος που εξέχει από το τοίχωμα ενός αγγείου. Μπορεί να σχηματιστεί είτε λόγω συγγενούς διαταραχής στην ποιότητα των τοιχωμάτων των αγγείων, είτε λόγω υπερβολικής καταπόνησης των αγγείων από την αιματική ροή, ιδίως στην υπέρταση. Γι’ αυτό και είναι συχνά τα ανευρύσματα στα σημεία όπου ένα αγγείο διχάζεται σε κλάδους. Τα λεπτυσμένα και καταπονημένα αγγειακά τοιχώματα έχουν την τάση να υποστούν ρήξη, άρα εγκεφαλική αιμορραγία. Συνήθως προκαλούν τη λεγόμενη «Υπαραχνοειδή Αιμορραγία», λόγω του ότι το αίμα εξαπλώνεται κάτω από το περίβλημα του εγκεφάλου που ονομάζεται αραχνοειδής μήνιγγα. Η υπαραχνοειδής αιμορραγία είναι βαρύτατη κατάσταση που απαιτεί άμεση νευροχειρουργική αντιμετώπιση και πολύ συχνά προκαλεί κώμα, βαρειά αναπηρία ή και θάνατο.

Αντιμετώπιση Εγκεφαλικού επεισοδίου

Καρωτίδες

Όταν διαπιστωθεί ότι η ροή του αίματος διαταράσσεται από αθηρωματική πλάκα  που καταλαμβάνει τουλάχιστον το 70% του εύρους του αγγείου και προκαλεί συμπτώματα, όπως παροδικά ισχαιμικά επεισόδια, τότε μπορεί να γίνει είτε αγγειοπλαστική («μπαλονάκι»), ή και ανοιχτή επέμβαση αφαίρεσης της αθηρωματικής πλάκας (καρωτιδική ενδαρτηρεκτομή). Παράλληλα ο ασθενής λαμβάνει και αντιπηκτική αγωγή.

Θρομβόλυση

Σε περίπτωση έγκαιρης διάγνωσης ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου, μέσα σε 6 ώρες από την έναρξή του, η χορήγηση αντιπηκτικής θεραπείας μπορεί να λύσει τον θρόμβο και να αποκαταστήσει την κυκλοφορία του αίματος στην πάσχουσα περιοχή. Ωστόσο αυτό ενέχει και αρκετούς κινδύνους αιμορραγίας και πρέπει να γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένους ιατρούς και πάντα με νευροχειρουργική κάλυψη.

Παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο

• Υπέρταση
• Κάπνισμα
• Υψηλή χοληστερίνη, παχυσαρκία, έλλειψη σωματικής άσκησης
• Καρδιακά νοσήματα, ιδίως μια μορφή αρρυθμίας που ονομάζεται κολπική μαρμαρυγή.
• Σακχαρώδης διαβήτης.
• Παροδικά ισχαιμικά επεισόδια.
• Ιστορικό προηγούμενου εγκεφαλικού
• Γήρας
• Οικογενειακό ιστορικό

Προειδοποιητικά σημεία και συμπτώματα

• Μούδιασμα, αδυναμία ή παράλυση κάποιου άκρου ή της μιας πλευράς
• Αιφνίδιο σκοτείνιασμα ή απώλεια της όρασης
• Αιφνίδιος πονοκέφαλος, πολύ ισχυρής έντασης (στην υπαραχνοειδή αιμορραγία κυρίως, περιγράφεται ως «ο ισχυρότερος πονοκέφαλος της ζωής μου»)
• Δυσκολία στην έκφραση ή την κατανόηση του λόγου.
• Ζάλη, απώλεια ισορροπίας, του συντονισμού των κινήσεων, ιδίως σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν.

ΑΝ ΕΚΔΗΛΩΘΟΥΝ ΤΕΤΟΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ, ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΑΜΕΣΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ!

Πρόληψη: Η καλύτερη αντιμετώπιση

• Έλεγχος της αρτηριακής πίεσης
• Σωστή ιατρική παρακολούθηση της ενδεχόμενης καρδιακής νόσου και ιδίως των αρρυθμιών.
• Έλεγχος των καρωτίδων με υπερηχογραφία (εφόσον κρίνει ο γιατρός σας ότι το χρειάζεστε).
• Αιματολογικές εξετάσεις σε συχνότητα ανάλογη με την ηλικία και έλεγχος για σακχαρώδη διαβήτη.
• Διακοπή του καπνίσματος.
• Έλεγχος της χοληστερίνης (διατροφή-άσκηση-φαρμακευτική αγωγή αν χρειάζεται)
• Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ
• Έλεγχος σωματικού βάρους.

Με αυτά τα μέτρα, ο κίνδυνος εκδήλωσης εγκεφαλικού επεισοδίου μειώνεται κατά 80%!

Συχνές Ερωτήσεις

Τι προκαλεί το ανεύρυσμα;

Δεν είναι ακριβώς γνωστά τα αίτια σχηματισμού ενός ανευρύσματος. Παθήσεις όπως η υπέρταση αλλά και άλλες νόσοι όπως οι πολυκυστικοί νεφροί, ο ερυθηματώδης λύκος, το σύνδρομο Erhlers Danlos, συνοδεύονται από αυξημένη συχνότητα εμφάνισης και ρήξης ανευρυσμάτων. Μπορεί όμως αυτά να είναι τελείως ασυμπτωματικά και συχνά ανακαλύπτονται τυχαία. Υπολογίζεται ότι 2-3% των ανθρώπων έχουν ανεύρυσμα εγκεφάλου, ενώ σε μερικές περιοχές και χώρες όπως η Φινλανδία, το ποσοστό είναι αρκετά μεγαλύτερο. Δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, αλλά θεωρείται ότι περίπου τα μισά από αυτά θα υποστούν ρήξη σε κάποια στιγμή της ζωής.

Πώς θα καταλάβω ότι έχω ανεύρυσμα;

Κυρίως αν αυτό αιμορραγήσει, προκαλώντας υπαραχνοειδή αιμορραγία. Σχεδόν πάντα αυτή συνοδεύεται από ισχυρότατο πονοκέφαλο, πιθανώς απώλεια συνείδησης και μπορεί να προκαλέσει αυχενική δυσκαμψία, πόνο κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, έμετο, φωτοφοβία και νευρολογική συμπτωματολογία. Είναι μια κατάσταση που απαιτεί άμεση ιατρική βοήθεια. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί ένα ανεύρυσμα να μην ραγεί, αλλά να μεγαλώσει αρκετά ώστε να πιέζει τον εγκέφαλο ή και κρανιακά νεύρα, ιδίως αυτά που ελέγχουν τις κινήσεις των ματιών, οπότε μπορεί ένας ασθενής να αναπτύξει διπλωπία (να τα βλέπει διπλά), ή να υποστεί πτώση του βλεφάρου, επιληπτική κρίση, διαστολή της κόρης του ματιού (μυδρίαση), μείωση της οπτικής οξύτητας και άλλα συμπτώματα.
Μπορεί επίσης να ανακαλυφθούν τυχαία, όταν κάποιος κάνει μια αξονική ή μαγνητική τομογραφία για άλλο λόγο.

Τι συμβαίνει κατά τη ρήξη του ανευρύσματος;

Η αιμορραγία επεκτείνεται στην περιοχή μεταξύ της επιφάνειας του εγκεφάλου και του περιβλήματός του που ονομάζεται αραχνοειδής μήνιγγα. Μερικές φορές μπορεί να επεκταθεί και μέσα στον εγκέφαλο ή και στις κοιλίες του εγκεφάλου. Το 10-15% των ασθενών πεθαίνουν πριν φτάσουν στο νοσοκομείο. Ένα μήνα μετά την εκδήλωση της αιμορραγίας, παρά την ιατρική αντιμετώπιση, θα επιβιώσει περίπου το 55% των ασθενών. Από αυτούς που επιβιώνουν το 30% θα παρουσιάσει μόνιμη βαρειά ή μέτρια αναπηρία. Όσοι επιβιώνουν από το αρχικό επεισόδιο, έχουν 15-20% πιθανότητες νέας αιμορραγίας αν δεν αντιμετωπιστεί μέσα σε 2 βδομάδες το ανεύρυσμα. Όσο μεγαλύτερη η ηλικία, τόσο χειρότερη είναι η εξέλιξη. Συνεπώς η αντιμετώπιση πρέπει να είναι κατά το δυνατόν άμεση, αν και υπάρχουν ειδικές περιπτώσεις όπου η άμεση χειρουργική αντιμετώπιση δεν ενδείκνυται.

Φαίνεται να υπάρχει ένα ανεύρυσμα στην αξονική/μαγνητική μου τομογραφία. Τι να κάνω τώρα;

Η οριστική διάγνωση απαιτεί επιπλέον εξετάσεις (ψηφιακή αγγειογραφία ή τρισδιάστατη αξονική εγκεφάλου). Με την ψηφιακή αγγειογραφία, η οποία γίνεται μόνο στο νοσοκομείο, υπό τοπική αναισθησία, εισάγεται ένας καθετήρας από τη μηριαία αρτηρία και φτάνει, υπό ακτινολογικό έλεγχο, μέχρι τις αρτηρίες του εγκεφάλου. Χρησιμοποιείται σκιαγραφική ουσία, που αναδεικνύει το ανεύρυσμα. Με την τρισδιάστατη αξονική (3D-CT, CT-A) επιτυγχάνεται παραπλήσιο επίπεδο επιτυχούς απεικόνισης του ανευρύσματος, χωρίς να απαιτείται αναισθησία ή καθετηριασμός αρτηρίας. Το σκιαγραφικό εγχύεται από μια κοινή φλέβα του άνω άκρου.

Τι πρέπει να κάνω αν η διάγνωση είναι οριστική;

Το θετικό είναι ότι πολλά ανευρύσματα δεν θα ραγούν ποτέ. Η μελέτη ISUIA (International Study of Unruptured Aneurysms), (http://www.uscneurosurgery.com/aneurysm.html) έδειξε ότι ο κίνδυνος είναι από 0.05 ως 0.5% κάθε χρόνο. Τα μεγαλύτερα ανευρύσματα, με ακανόνιστο σχήμα και αυτά που βρίσκονται στην οπίσθια εγκεφαλική κυκλοφορία (της σπονδυλικής και της βασικής αρτηρίας του εγκεφάλου) μπορεί να έχουν περισσότερες πιθανότητες ρήξης. Η απόφαση για την αντιμετώπισή τους δεν είναι εύκολη. Προφανώς, όσο νεώτερο το άτομο, τόσο συσσωρεύονται οι πιθανότητες ρήξης (αθροίζονται οι ετήσιες πιθανότητες ρήξης για πολλά χρόνια). Έτσι, ένα άτομο 40 ετών που διαγιγνώσκεται με ανεύρυσμα, έχει περίπου 0,25 x 40 = 10% ρήξης μέχρι την ηλικία των 80 ετών. Το ποσοστό αυτό είναι προφανώς μεγαλύτερο αν συνυπάρχει υπέρταση ανεπαρκώς ρυθμιζόμενη, ή άλλοι παράγοντες νοσηρότητας.

Πώς αντιμετωπίζονται τα ανευρύσματα εγκεφάλου;

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι, δυστυχώς, και ο πιο επεμβατικός, δηλαδή η χειρουργική επέμβαση (κρανιοτομία). Τότε τοποθετούμε ένα μικρό κλιπ γύρω από τη βάση του ανευρύσματος, οπότε το απομονώνουμε από την κυκλοφορία του αίματος. Αυτή η επέμβαση γίνεται από έμπειρους νευροχειρουργούς με χρήση μικροσκοπίου και ειδικών μικροεργαλείων.

Μια εναλλακτική λύση, που γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη, είναι ο εμβολισμός του ανευρύσματος. Με μια τεχνική όπως της ψηφιακής αγγειογραφίας, εισάγεται με ειδικό καθετήρα ένα σπείραμα από λευκόχρυσο, ή άλλες εναλλακτικές ουσίες, μέσα στο ανεύρυσμα και προκαλείται η θρόμβωσή του. Το βασικό πλεονέκτημα είναι ότι αποφεύγεται η ανοιχτή επέμβαση με όλους τους κινδύνους της, αν και γενικά θεωρείται ότι η χειρουργική επέμβαση μειώνει τους κινδύνους επανεμφάνισης του ανευρύσματος. περισσότερα από τα μισά ανευρύσματα πλέον αντιμετωπίζονται με εμβολισμό, που γίνεται από εξειδικευμένους νευροχειρουργούς ή νευροακτινολόγους.
Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί αυτές οι τεχνικές να μην επαρκούν, οπότε γίνονται ειδικές επεμβάσεις μικροχειρουργικής παράκαμψης του ανευρύσματος με αγγειακό μόσχευμα οι οποίες είναι ιδιαίτερα απαιτητικές από αναισθησιολογικής πλευράς. Ακόμη μπορεί να απαιτηθεί και η τοποθέτηση ειδικών αυλών μέσα στο αγγείο, ή και η πλήρης απόφραξή του, εφόσον μπορεί να το ανεχθεί ο ασθενής, προκειμένου να απομονωθεί το ανεύρυσμα από την αιματική κυκλοφορία